Sikcha-ghar( शिक्षाघर )

उत्तर बंग विश्वविद्यालयमा फ्रेसेस वेलकममा मैले आफ्नै हातले सिलाएको र डिजाईन गरेको ड्रेसमा उभिएको पनि अब वर्षौ वितेछ। तर यसरी यस फोटोलाई यहाँ राख्न र वितेका दिन याद गर्ने जमाना यही जुनीमा आउछ होला भन्ने चाहि थाहा थिएन। यो सबै श्रेय राजीब गान्धीलाई जान्छ।वहाँले भारतमा कम्प्युटर युग नल्याएको भए हामी यसरी नेटमा बसेर मनको कुरो साँटन सक्ने थिएनौ होला। जब वहाँले यो तकनिकीको बारेमा कुरो राखे तब विपक्षले यसलाई नकारेका हुन। यति ठुलो आबादी भएको देशमा कम्प्युटरले काम गर्न थाले बेरोजगा अझ बढ़छ भन्ने सोंच थियो तर त्यसको ठिक विपरीत हाम्रा ट्यालेन्टहरूले विश्वमा आईटी सेक्टरमा नाम कमाई रहेका छन भने हामी जस्ता कम्प्युटर ईलिटरेटहरू पनि यसको सहायताले  केही नभए पनि ईन्टरटेन्टमेन्ट त गर्न सक्षम भएका छौ। त्यतिमात्र नभएर भलो कुसारी साट्न सक्षम छौ। मलाई थाहा छ जब म सिक्कीममा काम गर्न गएकी थिए सन 1987 को कुरो हो बुबाले मलाई सिलगढ़ीबाट अन्तरदेशीय पत्र यानकी ईगंल्याणड लेटरमा पत्र लेख्नु हुन्थ्यो त्यो वेस्ट सिक्कीम आई पुग्न पन्द्र दिन लाग्थ्यो। अनि मैले बुबालाई तुरन्तै पत्रोत्तर लेखेर पठाउथे त्यो पनि सिलगढ़ी पुग्न

Good Morning!  बन्दुके ढ़ुगां   यो एउटा चट्टान जसको नाम" बन्दुके ढ़ुगां" हो।यसमा बन्दुकका चित्र कोरीएको छ। यो कसले ,कहिले अनि किन कोरीयो कसैलाई थाहा छैन।  जंगलको बिचमा खुबै सुन्दर छ! बाटो हिड़दा यसले सबैलाई हेरीरहे जस्तो अनुभव हुन्छ।  बाटाका दुवै भागमा दुई चट्टान खड़ा छन। प्राकृतिक गेट जस्तो देखिन्छ।  पहिलेका मानिसहरूको भनाई छ, लिम्बुहरूको शासन कालमा यो उनिहरूको गढ़ी थियो। कसैले भन्ने गर्छन राम बनवास छदा यही बाटो भएर गएका हुन तेसैले यस बस्तीको नाम "रामजी" बस्यो, र उनी सितै यसको ईतिहास जोड़ीएको छ तर, मलाई त्यसो होला जस्तो लाग्दैन कारण त्यस समयमा धनुष - वाण  प्रयोगमा थियो भने यहाँ बन्दुकको चित्रहरू छन।  जे होस यस शिलाको उमेर निकै पाको छ। धेरै ईतिहास यसले बोकेको हुन पर्छ। वर्तमानमा भने मानिसहरू सुकेदेखि यहाँसम्म विहान बेलुकी वकमा आउने गर्दा रहेछन। मधेशको गर्मीबाट भागेर पहाड़लागेका पर्यटकसरूको पनि यो एउटा चौतारो बनेको छ। यी क्षेत्रहरू नेपालसिमा छेवै पर्ने हुनाले साथै आजसम्म पनि घना जंगल भएको , जंगली जानवरहरू बसोवास गर्ने हुदा अनि सितामाताको घर जनकपुर भएको हुदा, हुनै सक्

बुवालाई पत्र!                   प्रणाम बुवा! बुबा! यस वर्ष त कोरोनाले सतायो। दाई पनि तपाई भए कहाँ पुग्यो होला भन्छु। तपालाई सदा आमा र दादासितै सपनामादेखि रहन्छु। तर तपाईको भाषा म बुझ्न नसक्ने भएको छु।  सुकेमा घर जलेर खाक हुदा तपाई भन्नु हुन्थ्यो, लतिका सुके साह्रै मैला भएको थियो, प्राकृतिक प्रकोपले नै सफा गरिदियो। तर त्यस ठाँउमा फेरी हामीले घर बनाउन सकेनौ। आज त गईरी टोलमा मलाई चिन्ने धेरै कम छन कारण म तपाईसित मधेश झरे, यहाँ सबैले चिन्छन ।      पहाड़मा जस्तो तर सोझो मानिस यहाँ छैनन,न नै सफा छन, बाटाका किनारमा पिशाब गर्छन, के तिनीहरू सफा हुन त्?  तपाईले गोर्खाल्याण्ड देख्नु भएन तर तपाईको ईच्छा धेर जसो पुर्ण गरी जानु भो, आमासितै केवल छ महिनाको अन्तरालमा, तर दादाले त यो नराम्रो कोरोना कालमा भोट हालेर आएर त्यसको परिणामसम्म पनि सुन्न पाएन  ।  बुवा! तपाईको जमाना राम्रो थियो यो भाईरस नभएको समयमा नै जानु भयो। तर दादाको निम्ति हामी दिदी बहिनी थियौ अस्तुसम्म घर ल्याउन सक्यौ , हाम्रो पालामा के होला भन्ने कुरोले सताउछ। बाहिर निस्कनसम्म नपाईने भयो।घर बन्दी भई बसेका छौ।कहिले यसको निवारण होला भन्ने आश

बटन- फ्लावर साहित्यकार रामलाल सरले बेञ्ची साहित्य लेखेका छन आज घर साफ सफाई गर्दा यत्र तत्र मैला धुलीएको व्याच देखेर मलाई पनि  याद आयो बटन- फ्लावर  साहित्यको  हामी स्वागत गर्दा यो लगाउने चलन छ,त्यसैलाई नियाली हेरें यसले पनि मेरो जीवनसित  समय माँगेर केही  ईतिहास  लेखे जस्तो मलाई लाग्यो फ्याक्न अघी धुलो झारी धोई -धाई गरी नियाली हेरें कहिले मैले निर्नायक, कहिले दर्शक, कहिले संयोजक त कहिले सोंयम सेवककोरूपमा आफ्नो समय खर्च्ने गरेछु तेसैले त म भन्छु अरे यतिका समय मेरो कहाँ गयो हाँ!  कसरी विताएछु किन कहिले  घरका काम नभियाए जस्तै लाग्छ, चुलामा हतारिन्छु समयसित दौड़न खोज्छु सवैको कथा बोकेर यो बस्दो रहेछ हो! खदा स्रद्धा त फेरी कामलाग्छ भन्दै गुटमुटाउछौ, फुल केही दिन तर यो सानो ब्यच जता- ततै लरबरी रहेको हुन्छ केही दिन तर ,,,,तर,,, यसले सलाम रेलीमाई, फुल प्रदर्शन, परिसंघ, स्कूल संग -संस्थाको ईतिहास बोकेर धुली रहेको हुदो रहेछ कोही व्याच अरग्यानी पनि छन त कोही रंग -विरग ईन्द्रेनी नै ठूलोले भिभिआईपी बोध गराउछ सानोले दर्शक, निस्चित तोकिएकोले कर्म बुझाउछ, दिनाकंले घड़ी केलाउदै गए, ती दिनहरू याद आयो हो!

एक दिन विगत दुलही नै बने म कसैको जिवन   साथी नै बने म!! हावाको झोकामा मै लजाये नी म मेरो र तिम्रो घर सेतु  नै बने नी म!! किन किन चन्द्र हेरी, मुस्काये नी म मन्दिर-गजुर, हेरी प्रिये तिम्रै बने नी म!! , के नै हराये, के नै पायेँ, तिम्रै बने नी म जीवन सजाये यौवन सगैँ फेरी लजायेनी म!!!!

स्वर्गको कथा एउटा ठुलो सभा विचबाट सभापतिको आवाज आउछ, हेर्नुहोस महासय! स्वर्ग र नर्कमा जति पनि स्थान छ खचा खच भरिएको छ। जनस्ख्या अधिक भयो के कारणले हो! ब्रमाण्डमा सन्तुलन बिना बिनास हुन्छ। भन्नु होला सबै प्रतिनिधिले एक एक गरी कारण के हुन सक्छ? कुखुराको प्रतिनिधि बोल्छ, हजुर !हाम्रो सबै भन्दा धेर जनसख्या स्वर्गमा छ, केही नर्कमा,हामीलाई यी दुई खुट्टे जन्तुले धेरै मन पराउछन र खोङ्गीमा बन्द गरि लैजान्छ, त्यसपछि न खान नै राम्ररी पाईन्छ न बस्न नै आटाई नअटाई एका अर्काको टाउकोमा सुली- सुली हुदै बस्नु पर्छ, त्यसपछि अचेत पार्छन हजुर र होस आउदा यहाँ हुन्छौ, के गर्ने अब। बाख्राको प्रतिनिधि बोल्छ! हजुर हामी त पृथ्वीबाट प्राय: लोप नै हुन लागि सक्यौ। दशै, तिहार , ईद पर्व भन्दै हामीलाई अचेत पार्छन। गोरूको प्रतिनिधि बोल्छ, हजुर! जीवन भर, जोताउछन मर्न लाग्दा कुदाउछन पर्देशतिर त्यसपछि अचेत हुन्छौ, चेतना आउदा यहाँ शिवजीको दरवाजामा हजुर शान्ती छ। भैंशी! गोरू महासय जस्तै हो मेरो पनि कथा हजुर, तर म भने शिवको दरवारमा होईन,यहाँ पनि डरैलाग्दो नर्क मै पो बस्नु पर्छ, किन होला महासय,मैले त त्यति पाप गरेको थिईन। त्य

वर्तमान चानक्यलाई बोल्न लगाउ कृष्णलाई  सारथी  बनाउ हनुमानलाई  रनमा पठाउ बाँदरका समुहपछि लगाउ महाभारत युद्ध हुन्छै भने रामराज्य  अब यहाँ ल्याउ जंगलमा हामी हुर्केका हौ सिमामा पिढ़ी सकेका हौ शिक्षामा नाम  चलेका हौ सौलियत नहुदा छेकिएका हौ संसकारले चुप बसेका हौ कम बोल्ने धेर काम गर्ने हौ विशाल देशको विशाल मन छ लामो संविधान हाम्रो धन पल्टाउन अब सबलाई आउछ पत्थर मारतोल र ठेलासित खेल्ने यो हात खुकुरी भिर्छ हो भोको छौ बौलाह नबनाऊ!!!

फोबिया म समय पर्खन्न, उ समयलाई पर्खी रहन्छ! मलाई समयमा कार्य सिध्याउन मन लाग्छ, उसको के बाध्यता छ? उसले सिध्याउनै सक्दैन। अनिता अरूलाई दोस्याउछ म सुखा रोटीले पेट भर्छु, उसलाई मसालादार चाहिन्छ म ठूला आलिशान भोग गर्छु उसलाई के केले रोकी रहन्छ चाहेर पनि अघि आँउनै सक्दैन। उसलाई म सजाउने प्रयास गर्छु समाजमा उभ्याउने इच्छा राख्छु तर एउटै खाएर, सगैँ बाँचेर पनि जीनव सैलै अर्कै अर्कै हुन्छ त्यसैले होला संसारमा कुनै व्यक्तीसित अन्यको यहाँ मेल छैन। तर सभ्यताले भन्छ मेल- मिलाप जरूरी हुन्छ विवेकशिल प्राणी बाँच्नको निम्ति, सभ्यता अघिलाउनको निम्ति र कतिसम्म मेलमिलाप हुन पर्ने यसैको मापदण्डको खोजमा छु! म उसित पारा मिलाउने कोशिशमा रहन्छु, म सधै बसुधैव कुटुम्ब कमको मन्त्र सँगै उसलाई पनि सिकाउने कोशिशमा रहन्छु, तर परिक्षा सधै लिन नसक्ने जिवन छ। उ पास होला के या भयो त्यो मलाई जान्न उत्सुकता हुदा नहुदै जिवनले आध्यात्म बोल्छ कर्म गर फलको आशा नगर। फेरी त म हाँस्छु हँसाउछु समय सगैं यात्रातिर लाग्छु उ मनको भय फोविया मै जिवन जिउने गर्छ , घरै कुर्ने गर्छ।।

प्रकृति तू सच में माँ है पर अपने बच्चो को डर कभि कभि दिखाया कर। अक्कल हो के भी लुटतें ये आखिर मेरी माँ के कह कर! पर आने वालो के लिये भी सोचेँ! यह सोंच सिखा। ईनसान ईमान बेच्ने लगें है पशु वों की घर विखरे है, ईन्होने उनकी  खानकी विखेर दी फिर भी खुद को  बुध्दीजीवी कहते हैं मै सोचँ सोच के पागल हु! ये कैसे हो सकता ? गुण, भाग , जोड़ कर देखा समिकरण कहिँ  नहीं मिलति- जुल्ती गीर से सिह॓ निकले  सहेरको पानी पिने कल दिखाया था  समाचार पे भई वही, खवर वालो ने एक साथ , मिल जुलकर! हात्ती सेवोक मे ,  मैने देखा झुण्ड में! अब हमे डराने लगें है! मा तु ने भेजी थी,  क्या उन्हे सहेर में? ना,, ना,, यह तो हो  हि नही सकता, पर सेर और तेन्दुवा भी सहेर करने आये थे !  पर्यावनरण दिवस मनाने आये थे  वो मोल पे घुसे, बाते करते यहाँ  की जगंल में न रश है ना स्वाद यह तो  केवल वनायाँ प्लासटिक की घाँस है,  ये सहर के प्राणी के लिये हैं और फिर वोल्ते फिरते हैं, बन्दर क्या जाने अदरकका स्वाद! माँ! ईन्हे समाझादो सच क्या है?

????? धेरै बेर हुन अघि भुल भए क्षमा मागि हेर ईगोलाई पर सारी शान्त भई बिचार गर जीवन सजिलो हुन्छ सम्बन्ध कायम रहन्छ भुल सुधार र क्षमा खुशयालीको परिभाषा म उ जस्तो बन्न सक्दिन न नै उ म जस्तो बन्न सक्छ तर एउटा शुत्र छ जसले दुवैलाई मिलाई  राख्न सक्छ सबैलाई मिलाई राख्न सक्छ खोज त्यो तिमीमा नै छ किन व्यर्थ मनलाई कष्ट दिन्छौ यो तिमीहरूको हाँस्ने समय त्यो तिमीहरूको नाच्ने समय केवल रिश र क्षमाको दुरी पार गर्न सके समयले  साथ देला, मायाको एउटा पालुवा अवस्य पलाउला हाँस्ने जिवन बड़ो कम छ जीवनमा बड़ो पछितो होला आज सबैलाई परिवारको खाँचो छ न की दुरत्व आफु मात्र होईन सबैलाई सुख शान्तीमा राख्ने समय छ।